مستند «میراث کهن» پرونده‌های میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو را معرفی می‌کند. شبکه مستند این فیلم را پخش می‌کند.
به نقل از مدیاخبر، تهیه‌کننده این مجموعه مستند گفت: کشورمان ایران به عنوان پرچمدار حفظ و اشاعه میراث فرهنگی ناملموس در دنیا شناخته می‌شود. برهمین اساس تصمیم گرفتیم سراغ پرونده این میراث‌های فرهنگی ناملموس رفته و آنها را از ابعاد مختلف روایت کنیم. به صورت کلی، کشورمان 15 پرونده میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو دارد که در این فصل از مجموعه مستند «میراث کهن»، سراغ 5 پرونده مهم آن که درباره موضوعاتی نظیر «آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای»، «تعزیه»، «فرش فارس»، «نقالی و داستان‌سرایی» و «چوگان» رفته‌ایم و ماحصل آن 5 مستند حدوداً 45 دقیقه‌ای شده است.
ایمان حسین تاش افزود: این پرونده‌ها را می‌توان به 2 دسته تقسیم کرد؛ اول آیین‌هایی که رو به اضمحلال‌اند، مانند نقالی که در حال از بین رفتن است و باید از آن پاسداری کرد و دوم خرده فرهنگ‌هایی که توسط گروه‌هایی در مناطف مختلف کشورمان ایجاد شده و دارای تأثیرگذاری است. تمام این پرونده‌ها از نظر سیاسی، فرهنگی، ژئوپلتیکی و … دارای اهمیت بوده و ثبت آنها در یونسکو برگ برنده‌ای برای ما در منازعات سیاسی است. مثلاً برای ثبت صنعت لنج‌سازی در استان‌های جنوبی کشورمان تحت عنوان «دریانوردی و لنج‌سازی حوزه خلیج فارس» در یونسکو امتیاز ویژه‌ای است چرا که بار دیگر نام خلیج فارس را ثبت می‌کند.
حسین‌تاش درباره روند تحقیق و پژوهش این مجموعه مستند گفت: از 8-9 سال پیش پژوهش‌های مربوط به این مجموعه را زیر نظر گروهی 7 نفره آغاز کردیم و به صورت متمرکز حدود 5 سال پژوهش داشتیم. برای مثال سراغ پژوهش‌های قبلی که در سال‌های گذشته انجام شده بود رفتیم و آنها را جمع‌آوری کردیم. هم‌چنین سراغ کارشناسانی رفتیم که در این پژوهش‌ها کار کرده بودند. علاوه بر این، سراغ باستان‌شناسان دانشگاه پاریس رفتیم. خیلی از آنان ایرانی بودند و به ما کمک کردند.
وی ادامه داد: در مورد اسناد و مدارکی که در ایران وجود نداشت سراغ موز‌ه‌هایی در خارج از ایران رفتیم. بسیاری از این اسناد در کتابخانه‌های ملی و موزه‌های دیگر کشورها پخش شده بود و آنها را که در قالب عکس، ویدئو و صوت بودند جمع‌آوری کردیم. علاوه بر این، کتاب‌ها و نسخ خطی وجود داشت که در آنها درباره این میراث فرهنگی صحبت شده بود. این کتاب‌ها را از سراسر ایران جمع‌آوری کردیم.
تهیه‌کننده مستند «میراث کهن» در مورد جمع‌آوری اسناد پژوهشی توضیح داد: به دلیل تمرکزی که بر موضوع میراث فرهنگی ناملموس و آیین‌های هنری داشتم، بسیاری از پژوهشگران هر حوزه را می‌شناختم. سراغ آنان رفتیم تا اسناد و پژوهش‌هایی که دارند را در اختیار ما قرار بدهند. در حوزه چوگان، تعزیه و نقالی توانستیم اطلاعات خوبی را جمع‌آوری کرده و با تحلیل آنها در فیلم ارائه بدهیم. برای مثال در هنر نقالی، چند فرم از آن را نشان داده و تحلیل کردیم. در چوگان اسناد 3 هزار ساله و 2500 ساله را برای اولین بار نشان دادیم. جالب است بدانید که هنری مثل چوگان باارزش‌ترین میراث فرهنگی ناملموس در نظر یونسکو است. در این مستند نشان دادیم که چوگان فرهنگ ساده‌ای نبوده بلکه دارای اسناد و قوانین مختلفی است. در فرش فارس نیز چند سند از بافت‌های بسیار پیچیده که در بین عشایر رواج داشته است را ارائه کردیم.
این مستندساز با تأکید بر لزوم تصویربرداری میدانی در ساخت این مجموعه گفت: یکی از موضوعاتی که کمک می‌کند تا میراث فرهنگی در یونسکو ثبت شود این است که رواج داشتن آن در تمام ایران ثابت شود. برهمین اساس، در تمام پرونده‌ها باید این موضوع را ثابت می‌کردیم که کار بسیار سختی بود. به ویژه آنکه تیم تصویربرداری باید به 10 منطقه مختلف در سراسر کشور می‌رفت. برای مثال، تیم تولید مستند فرش فارس، به مدت 3 تا 20 روز در بین عشایر، کوه‌ها و مناطق صعب‌العبور بودند تا بتوانند مستندنگاری کرده و اطلاعات پژوهش‌ها را با اطلاعاتی که در پرونده‌ها به یونسکو ارسال شده است تطبیق بدهند. بنابراین در استان‌های تهران، خراسان، اصفهان، همدان، اراک، شیراز، لرستان، خوزستان، مازندران، گیلان و … تصویربرداری داشتیم.
حسین تاش اضافه کرد: شروع تولید ما مقارن با آغاز کرونا در روزهای پایانی سال 1398 بود. همین موضوع سختی‌ها و محدودیت‌های فراوانی را برای ما به همراه داشت. برای مثال خیلی از کسانی که نگهدارنده این میراث بودند، سن‌شان بالا بوده و متأسفانه آنان را از دست دادیم. علاوه بر این، تقریباً در همه استان‌ها نیاز به تصویربرداری داشتیم که به دلیل محدودیت‌های ناشی از کرونا شرایط سخت می‌شد. به همین دلیل مجبور می‌شدیم تا برنامه‌ریزی تولید را مکرر عوض کنیم. جالب است بدانید که نزدیک به 5 بار برنامه‌ریزی تولید خود را تحت تأثیر شرایط عوض کردیم. تصویربرداری این 5 قسمت نزدیک به 1.5 سال طول کشید.
تهیه‌کننده مستند «میراث کهن» بیان داشت: در این مستند از انیمیشن، گفت‌وگو، جلوه‌های ویژه، تصاویر میدانی روایتی و … استفاده شده است. از تکنیک فیلم 360 درجه نیز در بعضی از قسمت‌ها استفاده شده است. علاوه بر این، تقریباً تمام مستندهای داخلی و خارجی در موضوعات مرتبط با میراث فرهنگی را دیدیم و تحلیل کردیم.
براساس این گزارش، پژوهشگران این مستند عبارتند از: ایمان حسین تاش، حسین حیدری، عظیم موسوی، حمزه ایلخانی‌زاده، حجت الله دهخدایی، مهرگان گرامی، محسن میرزاعلی
مجموعه مستند «میراث کهن» به کارگردانی امیر شریفی و تهیه‌کنندگی ایمان حسین تاش از روز شنبه 8 خردادماه روی آنتن شبکه مستند رفته و تا چهارشنبه هر روز ساعت 19 پخش خواهد شد.
